Ocena ryzyka zawodowego

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Proponujemy przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą w oparciu o odpowiednio dobrane i uznane metody, m. in. takie jak:

Add a header to begin generating the table of contents

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO WG POLSKIEJ NORMY – METODĄ PN-N-18002

W metodzie tej korzysta się z dwóch parametrów ryzyka: ciężkości następstw (skutków) występujących na stanowisku pracy zagrożeń oraz prawdopodobieństwa z jakim następstwa te (urazy, choroby) mogą wystąpić. Szacowanie zarówno ciężkości następstw jak i ciężkości ich wystąpienia określa się na trzech poziomach: małym, średnim i dużym dla każdego występującego zagrożenia. Zgodnie z poniższą tabelą następuje (po oszacowaniu parametrów ryzyka) określenie poziomu ryzyka – w skali trójstopniowej, jako małego, średniego i dużego, tj. wg schematu podanego w poniższej tabelce:

Określenie poziomu ryzyka jest również możliwe w skali pięciostopniowej, jak w poniższej tabelce:

Norma PN-N-18002 wprost zaleca podejmowanie niezbędnych działań zapobiegawczych w zależności od poziomu określonego ryzyka, które przedstawia (w przypadku skali trójstopniowej) następująca tabela:

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO PRZY POMOCY WSKAŹNIKA RYZYKA – METODĄ RISC SCORE

Zgodnie z tą metodą poziom ryzyka określa się jako iloczyn trzech parametrów:

S – możliwych skutków (następstw) zagrożenia
E – ekspozycji (narażenia) na zagrożenie
P – prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia

Parametry te szacuje się następująco:

Po określeniu wskaźnika ryzyka (jako iloczynu oszacowanych parametrów S, E i P) można przystąpić do wartościowania ryzyka (zawsze dla konkretnego zagrożenia na stanowisku pracy) według poniższej tabelki:

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ REBA
(Eng. Rapid Entire Body Assessment)

REBA jest szybką metodą ergonomicznej oceny stanowisk pracy, na których pracownicy skarżą się na dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. Uwzględnia obciążenie całego układu mięśniowo-szkieletowego związane zarówno z użyciem siły dla potrzeb wykonania określonego zadania, jak i koniecznością utrzymania niezbędnej pozycji ciała.

Wiarygodność metody REBA przetestowana została na wielu grupach pracowników wykonujących pracę wymagającą wysiłku fizycznego i wykonywaną często w wymuszonych, niefizjologicznych pozycjach ciała. W zależności od potrzeb można wykonać tylko ocenę czynności związanych z największym obciążeniem układu ruchu (np. podnoszenie ciężkich przedmiotów i/lub przyjmowanie wyraźnie niekorzystnych pozycji ciała) – dzięki temu uzyskuje się informację o ryzyku zawodowym i konieczności wprowadzenia interwencji ergonomicznej. Zastosowanie tej metody po ewentualnym wdrożeniu interwencji pozwala na oszacowanie skuteczności wprowadzonych rozwiązań. Możliwe jest także wykonanie serii obserwacji (np. fotografii) czynności na stanowisku pracy (metoda obserwacji migawkowych) i dokonanie oceny średniego obciążenia układu ruchu w określonym czasie.

Ważną zaletą metody REBA jest łatwość w stosowaniu i szybkość uzyskiwania wiarygodnych wyników. Wynik końcowy uzyskiwany przy jej pomocy określa wielkość ryzyka wystąpienia dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, a także zakres interwencji ergonomicznych niezbędnych do zmniejszenia tego ryzyka.
W sumie REBA stanowi doskonałe uzupełnienie innych, bardziej złożonych, ergonomicznych metod oceny stanowisk pracy zwłaszcza na pierwszym, wstępnym etapie oceny. Jej zalety przyczyniły się do jej spopularyzowania nie tylko wśród pracowników nauki, ale również wśród pracowników służb bhp. Sytuacja taka spowodowała potrzebę przygotowania specjalnego arkusza oceny ułatwiającego wykonanie szybkiej oceny bezpośrednio na stanowisku pracy. Taka właśnie wersja metody opracowana została w 2003 r. przez A. Hedge’a i wykorzystano ją do opracowania wersji skomputeryzowanej będącej jednym z celów niniejszego zadania – prostej postaci użytecznej podczas badań terenowych.

W praktyce dużym ułatwieniem stosowania metody REBA podczas oceny w terenie jest Karta oceny przy użyciu metody REBA. Karta drukowana jest dwustronnie – pierwsza strona ułatwia określenie liczby punktów odpowiadających pozycjom elementów układu ruchu, druga natomiast prowadzi „krok po kroku” przez kolejne etapy obliczeń. Wypełniona karta oceny może, wraz ze zdjęciem lub schematem pozycji ciała, stanowić dokumentację przeprowadzonego badania. Może być także wykorzystana do przeprowadzenia symulacji wyników usprawnienia stanowiska pracy – jej użycie wskazuje, które z ocenianych elementów (pozycja ciała, siła, jakość uchwytów itp.) najbardziej wpływają na wynik końcowy.

Schemat postępowania podczas stosowania metody REBA

W pierwszym etapie oceniana zostaje (przy użyciu rysunków wzorcowych przedstawionych poniżej) pozycja tułowia, szyi i kończyn dolnych.

Analiza obciążenia wynikającego z obciążenia pozycji tułowia

Pozycja	Punkty
Wyprostowana	1
Pochylenie do przodu 0° ÷ 20°	2
Odchylenie do tyłu 0°÷ 20°	2
Pochylenie do przodu 20°÷ 60°	3
Odchylenie do tyłu > 20°	4
Pochylenie do przodu > 60°	4
Dodatkowo +1 jeśli tułów jest skręcony lub pochylony na boki

Analiza obciążenia wynikającego z pozycji głowy

Pozycja	Punkty
Pochylenie do przodu 0° ÷ 20°	Pochylenie do przodu 0° ÷ 20°
Odchylenie do tyłu 0°÷ 20°	1
Pochylenie do przodu > 20°	>2
Odchylenie do tyłu > 20°	2
Dodatkowo +1 jeśli szyja jest skręcona lub pochylona na boki

Pozycja	Punkty
Podnoszenie z równomiernym rozłożeniem ciężaru, chodzenie, siedzenie	1
Podnoszenie z jednostronnym rozłożeniem ciężaru pozycja niestabilna	2
Dodatkowo +1 jeśli kolana są zgięte pod kątem 30°-60° Dodatkowo +2 jeżeli kolana są zgięte pod kątem > 60° (nie dotyczy siedzenia)

Następnie wartości dla ocenionych elementów układu ruchu podstawiane są do Tablicy REBA w celu uzyskania dla nich wartości sumarycznej:

Do wartości tej dodawana jest odpowiednia (zgodnie z tabelą zamieszczoną poniżej) liczba punktów charakteryzujących obciążenie lub siłę zewnętrzną działające na pracownika otrzymując w efekcie Wynik A.

Wskaźnik obciążenia lub siły zewnętrznej działającej na pracownika

Obciążenie / Siła
0	1	2	+1
< 5 kg	5 – 10 kg	> 10 kg	Obciążenie gwałtowne, szybkonarastające

Pozycja	Punkty
Uniesienie do przodu lub do tyłu 0° – 20°	1
Uniesienie do tyłu > 20° Uniesienie do przodu 20° – 45°	2
Uniesienie do przodu 45° – 90°	3
Pochylenie do przodu > 90°	4
Dodatkowo +1 jeśli ramię jest odwiedzione lub skręcone Dodatkowo +1 jeżli bark jest podniesiony Dodatkowo -1 jeśli ramię jest opuszczone lub podparte

Pozycja	Punkty
Uniesienie do przodu 60° ÷ 100°	1
Uniesienie do przodu < 60°	2
Uniesienie do przodu > 100°	2

Pozycja	Punkty
Odchylenie do góry 0o – 15o	1
Odchylenie do dołu 0o – 15o	1
Odchylenie do góry > 15o	2
Odchylenie do dołu > 15o	2
Dodatkowo +1 jeśli nadgarstki są odchylone na boki lub skręcone

Korzystając z poniższej tabeli uzyskujemy wartość sumaryczną dla kończyn górnych, a po dodaniu punktów charakteryzujących jakość uchwytów z tabeli opublikowanej na dole strony, otrzymujemy Wynik B

Uchwyty
0 – bardzo dobre	1- dobre	2 – wystarczające	3 – nieakceptowalne
Dobrze dopasowane uchwyty z elementem umożliwiającym wygodny chwyt	Chwyt rękoma akceptowalny, ale nie idealny lub wygodne trzymanie przy wykorzystaniu innych części ciała	Chwyt rękoma niewygodny lub niemożliwy	Brak uchwytów, chwyt nie zapewniający bezpieczeństwa. Trzymanie nie jest możliwe nawet przy użyciu innych części ciała

W rezultacie podstawienia wartości A i B do poniższej tablicy otrzymuje się Wynik C który, po zwiększeniu o liczbę punktów charakteryzujących aktywność pracownika podczas wykonywania ocenianego zadania (tabela Aktywność) pozwala na uzyskanie końcowej wartości REBA.

Wynik B
Wynik A		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
	1	1	1	1	2	3	3	4	5	6	7	7
	2	1	2	2	3	4	4	5	6	6	7	7
	3	2	3	3	3	4	5	6	7	7	8	8
	5	4	4	4	5	6	7	8	8	9	9	9
	6	6	6	6	7	8	8	9	9	10	10	10
	7	7	7	7	8	9	9	9	10	10	11	11
	8	8	8	8	9	10	10	10	10	10	11	11
	9	9	9	9	10	10	10	11	11	12	12	12
	10	10	10	11	11	11	11	11	12	12	12	12
	11	11	11	11	11	12	12	12	12	12	12	12
	12	12	12	12	12	12	12	12	12	12	12	12

Tabela charakteryzująca aktywność pracownika

Aktywność
+1	+1	+1
Jeżeli co najmniej jedna z części ciała pozostaje w warunkach statycznych dłużej niż1 min.	Jeżeli powtarzanie niewielkiego zakresu czynności zachodzi częściej niż 4 razy na min (oprócz chodzenia)	Jeżeli wykonywanie czynności powoduje nagłe duże zmiany pozycji ciała lub czynność wykonywana jest na niestabilnej podstawie

Porównanie uzyskanego wyniku całkowitego REBA z wartościami zamieszczonymi w tej tablicy pozwala na ocenę ryzyka powstania dolegliwości ze strony układu ruchu jak również ocenę konieczności zastosowania interwencji ergonomicznej w celu zmniejszenia poziomu ryzyka.

Tabela charakteryzująca konieczne działanie ze względu na wynik REBA

Poziom działania	Wynik REBA	Ryzyko	Działanie
0	1	Niewielki	Nie jest potrzebne
1	2-3	Małe	Może być potrzebne
2	4-7	Średni	Potrzebne
3	8-10	Wysokie	Konieczne wkrótce
4	11-15	Bardzo wysokie	Niezbędne natychmiast

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ RULA (Eng. Rapid Upper Limb Assessment)

Ocena uwzględnia obciążenie całego układu mięśniowo-szkieletowego związane zarówno z użyciem siły dla potrzeb wykonania określonego zadania, jak i koniecznością utrzymania niezbędnej (często wymuszonej konstrukcją stanowiska) pozycji ciała (obciążenie posturalne). Ukierunkowana jest jednak szczególnie na obciążenie szyi, tułowia i kończyn górnych; sprawdza się doskonale w przypadku pracy wykonywanej w pozycji siedzącej (np. przy komputerze). Wiarygodność metody RULA przetestowana została m.in. na wielu grupach użytkowników komputerów oraz szwaczek wykonujących pracę niewymagającą dużego wysiłku fizycznego, ale wykonywaną często w wymuszonych, niefizjologicznych pozycjach ciała.
Ważną zaletą metody RULA jest łatwość w stosowaniu i szybkość uzyskiwania wiarygodnych wyników. Wynik końcowy uzyskiwany przy pomocy metody RULA określa wielkość ryzyka wystąpienia dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, a także zakres interwencji ergonomicznych niezbędnych do zmniejszenia tego ryzyka. W sumie RULA stanowi doskonałe uzupełnienie innych, bardziej złożonych ergonomicznych metod oceny stanowisk pracy (zwłaszcza takich, które związane są z dużym obciążeniem kończyn górnych) na pierwszym, wstępnym etapie oceny. Zalety metody RULA przyczyniły się do jej spopularyzowania wśród pracowników służb bezpieczeństwa i higieny pracy.

Schemat postępowania podczas stosowania metody RULA

W pierwszym etapie oceniana zostaje (przy użyciu rysunków wzorcowych przedstawionych poniżej) pozycja kończyn górnych.

Dodatkowo podczas oceny obciążenia nadgarstków uwzględnia się ich skręcenie: jeśli występuje – dodaje się +1 pkt, jeśli skręcenie jest bliskie maksymalnemu – dodaje się +2 pkt.

Następnie wartości dla ocenionych elementów układu ruchu podstawiane są do Tablicy RULA w celu uzyskania dla nich wartości sumarycznej – Wyniku A.

Wskaźnik oceny łącznego obciążenia kończyny górnej przyjmowaną pozycją
Ramię	Przedramię	Nadgarstek
		1		2		3		4
		Skręcenie nadgarstka		Skręcenie nadgarstka		Skręcenie nadgarstka		Skręcenie nadgarstka
		1	2	1	2	1	2	1	2
1	1	1	2	2	2	2	3	3	3
	2	2	2	2	2	3	3	3	3
	3	3	3	3	3	3	3	4	4
2	1	2	3	3	3	3	4	4	4
	2	3	3	3	3	3	4	4	4
	3	3	4	4	4	4	4	5	5
3	1	3	3	4	4	4	4	5	5
	2	3	4	4	4	4	4	5	5
	3	4	4	4	4	4	5	5	5
4	1	4	4	4	4	4	5	5	5
	2	4	4	4	4	4	5	5	5
	3	4	4	4	5	5	5	6	6
5	1	5	5	5	5	5	6	6	7
	2	5	6	6	6	6	6	7	7
	3	6	6	6	7	7	7	7	8
6	1	7	7	7	7	7	8	8	9
	2	8	8	8	8	8	9	9	9
	3	9	9	9	9	9	9	9	9

Do wartości tej dodawane są odpowiednie liczby punktów charakteryzujących użycie mięśni oraz obciążenie lub siłę zewnętrzną działające na pracownika otrzymując w efekcie Sumę A.

Użycie mięśni RULA
wysiłek głównie statyczny (dłużej niż 1 min)	+ 1 pkt
czynność wykonywana jest 4 razy na min lub częściej	+ 1 pkt

Obciążenie lub siła zewnętrzna RULA
jeśli brak obciążenia lub mniej niż 2 kg (przerywane obciążenie)	+ 0 pkt
jeśli obciążenie wynosi 2-10 kg (przerywane obciążenie)	+ 1 pkt
jeśli obciążenie wynosi 2-10 kg (obciążenie statyczne lub powtarzalne)	+ 2 pkt
jeśli obciążenie wynosi > 10 kg (obciążenie statyczne lub powtarzalne)	+ 3 pkt

Podobną procedurę stosuje się do pozostałych elementów układu ruchu tj. tułowia, szyi i kończyn dolnych.

1 – Gdy tułów jest prawidłowo podparty podczas siedzenia
2 – Gdy nie
Dodaj 1 jeżeli tułów jest skręcony
Dodaj 1 jeżeli tułów jest pochylony na bok

Dodaj 1 jeżeli szyja jest skręcona
Dodaj 1 jeżeli szyja jest pochylona na bok

Ocena obciążenia kończyn dolnych

Analiza obciążenia głowy
jeśli kończyny dolne wspierają się na podłożu albo pozycja jest zrównoważona	+ 1 pkt
jeśli kończyny dolne nie wspierają się na podłożu albo pozycja nie jest zrównoważona	+ 2 pkt

Korzystając z poniższej tabeli uzyskujemy wartość sumaryczną dla kończyn górnych otrzymuje się Wynik B

Wskaźnik oceny łącznego obciążenia głowy, szyi, tułowia i kończyn dolnych
Suma dla pozycji szyi	Suma dla pozycji tułowia
	1		2		3		4		5		6
	Nogi		Nogi		Nogi		Nogi		Nogi		Nogi
	1	2	1	2	1	2	1	2	1	2	1	2
1	1	3	2	3	3	4	5	5	6	6	7	7
2	2	3	2	3	4	5	5	5	6	7	7	7
3	3	3	3	4	4	5	5	6	6	7	7	7
4	5	5	5	6	6	7	7	7	7	7	8	8
5	7	7	7	7	7	8	8	8	8	8	8	8
6	8	8	8	8	8	8	8	9	9	9	9	9

Do wartości tej dodawane są odpowiednie liczby punktów charakteryzujących użycie mięśni oraz obciążenie lub siłę zewnętrzną (tabele na poprzedniej stronie) działające na pracownika dając w efekcie Sumę B.

W rezultacie podstawienia Sumy A i sumy B do Tablicy C otrzymuje się Wynik Końcowy RULA.

Wskaźnik oceny całkowitego obciążenia ciała pozycją, używaną siłą i dynamiką ruchów.
		Suma B (szyja, tułów, nogi)
		1	2	3	4	5	6	>6
Suma A (kończyny górne)	1	1	2	3	3	4	5	5
	2	2	2	3	4	4	5	5
	3	3	3	3	4	4	5	6
	4	3	3	3	4	5	6	6
	5	4	4	4	5	6	7	7
	6	4	4	5	6	6	7	7
	7	5	5	6	6	7	7	7
	>7	5	5	6	7	7	7	7

Porównanie uzyskanego wyniku całkowitego RULA z wartościami zamieszczonymi w poniższej tabeli pozwala na ocenę ryzyka powstania dolegliwości ze strony układu ruchu jak również ocenę konieczności zastosowania interwencji ergonomicznej w celu zmniejszenia poziomu ryzyka.

Określenie poziomu działania
Poziom działania	Suma końcowa	Ryzyko	Działanie
1	01.lut	Małe	Pozycja akceptowalna
2	03.kwi	Średnie	Konieczne jest przeprowadzenie dokładniejszych badań, zmiany mogą być konieczne
3	05.cze	Wysokie	Konieczne jest szybkie przeprowadzenie dokładniejszych badań i wprowadzenie zmian
4	7	Bardzo wysokie	Konieczne są natychmiastowe szczegółowe badania i zmiany

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ KIM (Eng. Key Item Method)

I. OCENA ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z PRZEMIESZCZANIEM RĘCZNYM W OPARCIU O WSKAŹNIKI KLUCZOWE

1. Krok: Ustalenie punktów klasyfikacji czasu (należy wybrać tylko jedną kolumnę)
Czynności związane z podnoszeniem / przemieszczaniem (< 5 s		Trzymanie (> 5 s)		Przenoszenie (> 5 m)

Liczba operacji w ciągu dnia roboczego	Punkty klasyfikacji czasu	Łączny czas trwania w ciągu dnia roboczego	Punkty klasyfikacji czasu	Całkowity dystans w ciągu dnia roboczego	Punkty klasyfikacji czasu
< 10	1	< 5 min.	1	< 300 m	1
10 do < 40	2	5 do 15 min.	2	300 m do < 1 km	2
40 do < 200	4	15 min. do < 1 godz.	4	1 km do < 4 km	4
200 do < 500	6	1 godz. do < 2 godz.	6	4 km do < 8 km	6
500 do < 1000	8	2 godz. do < 4 godz.	8	8 km do < 16 km	8
≥ 1000	10	≥ 4 godz.	10	≥ 16 km	10
Przykłady: przenoszenie, wykładanie i układanie towarów handlowych		Przykłady: trzymanie towarów handlowych		Przykłady: przenoszenie mebli, regałów, drabin

2. Krok: Ustalenie punktów klasyfikacji obciążenia, postawy i warunków pracy

Obciążenie efektywne¹ dla mężczyzn	Punkty klasyfikacji obciążenia	Obciążenie efektywne1) dla kobiet	Punkty klasyfikacji obciążenia
< 10 kg	1	< 5 kg	1
10 kg do < 20 kg	2	5 kg do < 10 kg	2
20 kg do < 30 kg	4	10 kg do < 15 kg	4
30 kg do < 40 kg	7	15 kg do < 25 kg	7
≥ 40 kg	25	≥ 25 kg	30

¹„Obciążenie efektywne” oznacza w tym kontekście rzeczywistą siłę działania niezbędną do przesunięcia ciężaru. Ta siła działania nie w każdej sytuacji odpowiada masie obciążenia: przy przechylaniu pudła kartonowego na pracownika oddziałuje jedynie 50% masy obciążenia, a przy korzystaniu z wózka – jedynie 10 %.

Typowa postawa, pozycja ładunku²	Postawa, pozycja ładunku	Punkty klasyfikacji postawy
	Górna część ciała wyprostowana, nieskręcona Przy podnoszeniu, trzymaniu, przenoszeniu i opuszczaniu ładunek znajduje się bardzo blisko ciała	1
	Lekkie pochylenie do przodu lub skręcenie tułowia Przy podnoszeniu, trzymaniu, przenoszeniu i opuszczaniu ładunek znajduje się w niewielkim lub średnim oddaleniu od ciała	2
	Postawa nisko pochylona lub mocno pochylona do przodu Lekkie pochylenie do przodu z jednoczesnym skręceniem tułowia Ładunek z dala od ciała lub ponad wysokością barków	4
	Mocne pochylenie do przodu z jednoczesnym skręceniem tułowia Ładunek z dala od ciała Ograniczona stabilność pozycji ciała podczas stania Kucanie lub klęczenie	8

²Aby określić punkty klasyfikacji postawy, należy wziąć pod uwagę typową postawę podczas ręcznego przemieszczania. Jeśli np. przy pracy z obciążeniem osoby przyjmują różne postawy, to należy wziąć wartość średnią, a nie sporadycznie wartości ekstremalne.

Warunki pracy	Punkty klasyfikacji warunków pracy
Dobre warunki ergonomiczne, np. wystarczająca przestrzeń, brak przeszkód fizycznych w przestrzeni roboczej, równa i solidna podłoga, wystarczające oświetlenie, dobre warunki uchwytu	0
Ograniczona przestrzeń ruchu i niekorzystne warunki ergonomiczne (np.: przestrzeń ruchu ograniczona przez zbyt małą lub zbyt dużą wysokość lub przez powierzchnię roboczą mniejszą niż 1,5 m2 lub 2: ograniczona stabilność postawy ze względu na nierówną podłogę lub miękki grunt)	1
Mocno ograniczona przestrzeń ruchu i/lub niestabilność środka ciężkości ładunku ze względu na nierówną podłogę lub miękki grunt)	2

3. Krok: OCENA

Punkty klasyfikacji odpowiednie dla bieżącej czynności należy wprowadzić do tabeli i przeliczyć

	Punkty klasyfikacji obciążenia
+	Punkty klasyfikacji postawy
+	Punkty klasyfikacji warunków pracy
=	Suma	X	Punkty klasyfikacji czasu	=	Wynik oceny ryzyka

Na podstawie obliczonej punktacji oraz tabeli poniżej można wykonać przybliżoną ocenę³

Zakres ryzyka	Wynik oceny ryzyka	Oznaczenie kategorii ryzyka	Opis
1	< 10	ryzyko bardzo małe (dopuszczalne)	Sytuacja małego obciążenia, przeciążenie fizyczne jest mało prawdopodobne.
2	10 do < 25	ryzyko małe (dopuszczalne)	Sytuacja zwiększonego obciążenia, u mniej odpornych osób może wystąpić przeciążenie fizyczne4). Dla tej grupy pomocne jest ponowne zaprojektowanie miejsca pracy.
3	25 do < 50	ryzyko średnie (dopuszczalne)	Sytuacja mocno zwiększonego obciążenia, przeciążenie fizyczne może wystąpić także u osób o przeciętnej odporności. Zaleca się ponowne zaprojektowanie miejsca pracy.
4	≥ 50	ryzyko duże (niedopuszczalne)	Sytuacja dużego obciążenia, przeciążenie fizyczne jest prawdopodobne. Konieczne jest ponowne zaprojektowanie miejsca pracy5).

³Zasadniczo należy założyć, że w miarę wzrostu liczby punktów wzrasta ryzyko przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Granice pomiędzy zakresami ryzyka są płynne z powodu indywidualnych technik pracy i różnych warunków wykonywania zadań. Dlatego też klasyfikacja ta może być traktowana jedynie jako orientacyjna. Dokładniejsze analizy wymagają specjalistycznej wiedzy z zakresu ergonomii.

⁴Mniej odporne osoby to w tym kontekście osoby w wieku powyżej 40 lat lub poniżej 21 lat, osoby od niedawna wykonujące daną pracę lub osoby chore.

⁵Wymagania projektowe można wyznaczyć w odniesieniu do liczby punktów z tabeli. Można uniknąć zbyt wysokiego stresu zmniejszając wagę, poprawiając warunki wykonywania pracy lub skracając czas obciążenia.

Sprawdzenie miejsca pracy jest konieczne z innych przyczyn:

II. OCENA CIĄGNIĘCIA I PCHANIA W OPARCIU O WSKAŹNIKI KLUCZOWE

1. Krok: Ustalenie punktów klasyfikacji czasu (należy wybrać tylko jedną kolumnę)

Ciągnięcie i pchnie na krótkich dystansach lub z częstymi postojami (pojedynczy dystans do 5 metrów)		Ciągnięcie i pchanie na dłuższych dystansach (pojedynczy dystans powyżej 5 metrów)
Liczba operacji w ciągu dnia roboczego	Punkty klasyfikacji czasu	Łączny dystans w ciągu dnia roboczego	Punkty klasyfikacji czasu
< 10	1	< 300 m	1
10 do < 40	2	300 m do < 1 km	2
40 do < 200	4	1 km do < 4 km	4
200 do < 500	6	4 km do < 8 km	6
500 do < 1000	8	8 km do < 16 km	8
≥ 1000	10	≥ 16 km	10
Przykłady: obsługa manipulatorów, ustawianie parametrów maszyn, roznoszenie posiłków w szpitalu		Przykłady: zbieranie śmieci, transport (na rolkach) mebli w budynkach, rozładunek i przeładunek kontenerów

2. Krok: Ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, prędkości, postawy i warunków pracy

Wózek przemysłowy, środek pomocniczy
Przemieszczana masa (waga ładunku) toczenie	Brak; ładunek jest toczony	Taczka	Wózek, rolki, wózki z kółkami skrętnymi	Wagony, wózki ręczne, platformy jezdne, wózki ze stałymi kółkami	Manipulatory, wciągarki linowe
< 50 kg	0.5	0.5	0.5	0.5	0.5
50 kg do < 100 kg	1	1	1	1	1
100 kg do < 200 kg	1.5	2	2	1.5	2
200 kg do < 300 kg	2	4	3	2	4
300 kg do < 400 kg	3		4	3
400 kg do < 600 kg	4		5	4
600 kg do < 1000 kg	5			5
≥ 1000 kg

przesuwanie			Komórki zaznaczone na czerwono: Wartości krytyczne ze względu na to, że kontrola nad ruchem wózka przemysłowego/ładunku zależy w dużej mierze od umiejętności i od siły fizycznej. Komórki bez liczby zaznaczone na biało: Zasadniczo należy unikać takich obciążeń, ponieważ konieczna siła działania może łatwo przekroczyć maksymalną możliwą siłę
< 10 kg	1
10 kg do < 25 kg	2
25 kg do < 50 kg	3
> 50 kg

	Dokładność ustawienia	Prędkość ruchu
		niska (< 0,8 m/s)	wysoka (0,8 do 1,3 m/s)
	Niska – nie ma ograniczeń w zakresie odległości przemieszczania – ładunek może toczyć się lub jechać do ogranicznika	1	2
	Wysoka – ładunek musi być dokładnie ustawiany i zatrzymywany – należy dokładnie przestrzegać odległości przemieszczania – częste zmiany kierunku	2	4
Zasadniczo przy ciągnięciu i pchaniu cały system mięśniowo-szkieletowy poddawany jest obciążeniu, ale szczególnie dotyczy to rąk, ramion i barków. W zależności od szczególnych zastosować i postaw wymagających użycia siły, możliwe jest także, że poważnym obciążeniem będzie poddawany lędźwiowy odcinek kręgosłupa oraz stawy biodrowe i kolanowe. Ponieważ siły fizyczne są znacznie niższe i bardziej zróżnicowane niż przy podnoszeniu i przenoszeniu, to trudno jest zweryfikować chroniczne uszkodzenia spowodowane przeciążeniem. Dla ciągnięcia i pchania charakterystyczne jest to, że ryzyko dla systemu mięśniowo-szkieletowego, jakie niosą nagłe przeciążenia jest wynikiem uderzeń, poślizgów lub nieoczekiwanych dużych sił przy zmianie kierunku lub przy zatrzymywaniu się.	Uwaga: średnia prędkość marszu to ok. 1 m/s
	Postawa¹
		Tułów wyprostowany, nieskręcony	1
		Tułów lekko pochylony do przodu lub lekko skręcony (ciągnięcie jedną stroną)	2
		Ciało nisko pochylone w kierunku ruchu Kucanie, klęczenie, zgięcie	4
		Połączenie pochylenia i skręcenia	8
	¹Należy wziąć pod uwagę typową postawę. Należy zignorować większe pochylenie ciała możliwe przy rozpoczynaniu czynności, hamowaniu lub przetaczaniu, o ile takie pochylenie występuje sporadycznie.
	Warunki pracy
	Dobre: → podłoga lub inna powierzchnia jest pozioma, twarda, gładka, sucha → brak pochyłości → brak przeszkód w przestrzeni roboczej → rolki lub kółka jadą łatwo, bez widocznego zużycia łożysk w kółkach		0
	Ograniczone: → podłoga zabrudzona, lekko nierówna, miękka → lekkie pochylenie do 2° → przeszkody w przestrzeni roboczej, które trzeba omijać → rolki lub kółka zabrudzone, nie jeżdżą płynnie, łożyska zużyte		2
	Trudne: → jezdnia nieutwardzona lub niedbale utwardzona, wyboje, silne zabrudzenia → pochyłość od 2° do 5° → wózki przemysłowe muszą być wyszarpywane przy starcie → rolki lub kółka zabrudzone, łożyska obracają się z oporami		4
	Skomplikowane: → stopnie, schody → pochyłości >5° → połączenie wskaźników z klas od „ograniczone” do „trudne”		8
	Wskaźniki niewymienione w tabeli należy odpowiednio dodać

3. Krok: Ocena

Punkty klasyfikacji odpowiednie dla bieżącej czynności należy wprowadzić do tabeli i przeliczyć
	Masa/wózek przemysłowy
+	Dokładność ustawienia/szybkość ruchu
+	Punkty klasyfikacji postawy
+	Punkty klasyfikacji warunków pracy
=	Suma	X	Punkty klasyfikacji czasu	=	Wynik oceny ryzyka

Na podstawie obliczonej punktacji oraz poniższej tabeli można wykonać przybliżoną ocenę

Zakres ryzyka²	Wynik oceny ryzyka	Oznaczenie kategorii ryzyka	Opis
1	< 10	ryzyko bardzo małe (dopuszczalne)	Sytuacja małego obciążenia, przeciążenie fizyczne jest mało prawdopodobne.
2	10 do < 25	ryzyko małe (dopuszczalne)	Sytuacja zwiększonego obciążenia, u mniej odpornych osób może wystąpić przeciążenie fizyczne3). Dla tej grupy pomocne jest ponowne zaprojektowanie miejsca pracy.
3	25 do < 50	ryzyko średnie (dopuszczalne)	Sytuacja mocno zwiększonego obciążenia, przeciążenie fizyczne może wystąpić także u osób o przeciętnej odporności. Zaleca się ponowne zaprojektowanie miejsca pracy.
4	≥ 50	ryzyko duże (niedopuszczalne)	Sytuacja dużego obciążenia, przeciążenie fizyczne jest prawdopodobne. Konieczne jest ponowne zaprojektowanie miejsca pracy.

²Granice pomiędzy zakresami ryzyka są płynne z powodu indywidualnych technik pracy i różnych warunków wykonywania zadań. Dlatego też klasyfikacja ta może być traktowana jedynie jako orientacyjna. Zasadniczo należy założyć, że w miarę wzrostu liczby punktów wzrasta ryzyko przeciążenia systemu mięśniowo-szkieletowego.

³Mniej odporne osoby to w tym kontekście osoby o wieku powyżej 40 lat lub poniżej 21 lat, osoby od niedawna wykonujące daną pracę lub osoby chore.